Wielu pracowników, widząc w umowie kwotę „brutto”, zadaje sobie pytanie:
„Dlaczego na konto dostaję mniej niż mam zapisane w umowie?”
Z kolei pracodawcy często są zaskoczeni, że koszt zatrudnienia pracownika jest znacznie wyższy niż jego pensja brutto. Skąd biorą się te różnice?
Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć krok po kroku, jak liczy się wynagrodzenie „na rękę”, jakie składki są pobierane, kto je finansuje i jak wyliczyć całkowity koszt zatrudnienia.
Od brutto do netto — czyli jak powstaje Twoja wypłata
Wynagrodzenie brutto to kwota wpisana w umowie o pracę. To nie jest to, co dostajesz na konto, bo od tej kwoty odprowadza się różne składki i podatek.
Wynagrodzenie netto („na rękę”) to właśnie ta kwota, która faktycznie trafia na Twoje konto po potrąceniu:
- składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe),
- składki zdrowotnej,
- zaliczki na podatek dochodowy (PIT).
Pracodawca natomiast, oprócz tego, że płaci Twoją pensję, musi dodatkowo opłacić składki po swojej stronie, więc całkowity koszt zatrudnienia (tzw. „brutto-brutto”) jest wyższy o około 20–25% od kwoty z umowy.
Jak krok po kroku liczy się wynagrodzenie netto?
Składki potrącane z wynagrodzenia pracownika
Przy umowie o pracę pracownik samodzielnie ponosi część składek społecznym. W uproszczeniu (warto zawsze sprawdzić stawki obowiązujące w danym roku) są to:
- Składka emerytalna – 9,76% podstawy.
- Składka rentowa – 1,50% podstawy.
- Składka chorobowa – 2,45% podstawy.
- Składka zdrowotna – 9% podstawy po wyliczeniu podstawy (wynagrodzenie brutto minus wcześniejsze składki społeczne pracownika)
- Ponadto, od podstawy (brutto minus składki społeczne pracownika) odejmuje się koszty uzyskania przychodu (zwykle kwota podstawowa albo podwyższona – np. 250 zł miesięcznie dla pracownika pracującego w swoim miejscu zamieszkania) oraz stosuje się ulgę podatkową (np. kwota zmniejszająca podatek).
Kroki wyliczenia netto – ogólny schemat:
- Ustal wynagrodzenie brutto.
- Oblicz składki społeczne pracownika (emerytalna, rentowa, chorobowa) i odejmij od brutto → to daje podstawę do składki zdrowotnej.
- Oblicz składkę zdrowotną (podstawa × 9%).
- Od podstawy obliczeń podatku dochodowego (wynagrodzenie brutto minus składki społecznego pracownika minus koszty uzyskania przychodu) oblicz zaliczkę podatku (12% lub 32% w zależności od progu) minus ewentualna ulga podatkowa.
- Wynagrodzenie netto = brutto minus składki pracownika minus składka zdrowotna minus zaliczka na podatek.
Składki finansowane przez pracodawcę
Oprócz wynagrodzenia brutto pracownika, pracodawca odprowadza dodatkowe składki, które zwiększają koszt zatrudnienia. Zgodnie z informacjami z Biznes.gov.pl:
Przykładowe stawki:
- Składka emerytalna – 9,76% wynagrodzenia brutto.
- Składka rentowa – 6,50% wynagrodzenia brutto.
- Składka wypadkowa – standardowo 1,67% (może być inna w zależności od rodzaju działalności).
- Składka na Fundusz Pracy – 2,45% wynagrodzenia brutto.
- Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) – 0,10% wynagrodzenia brutto.
W efekcie koszt pracodawcy to: wynagrodzenie brutto + suma tych wszystkich składek po stronie pracodawcy.
| Przykład wyliczenia – krok po kroku Załóżmy, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie brutto 5 000 zł (umowa o pracę, wiek > 26 lat, korzysta z podstawowych kosztów uzyskania przychodu). a) Składki pracownika Składka emerytalna: 5 000 × 9,76% = 488,00 zł Składka rentowa: 5 000 × 1,50% = 75,00 zł Składka chorobowa: 5 000 × 2,45% = 122,50 zł → Łącznie składki pracownika = 488 + 75 + 122,50 = 685,50 zł b) Podstawa składki zdrowotnej Brutto (5 000) minus składki społeczne pracownika (685,50) = 4 314,50 zł Składka zdrowotna: 4 314,50 × 9% = 388,31 zł c) Podstawa do podatku i zaliczka PIT Podstawa do opodatkowania: 5 000 – 685,50 (składki społeczne) – 250 (koszty uzyskania) = 4 064,50 zł Zaliczka podatkowa (zakładamy stawka 12% bez ulgi): 4 064,50 × 12% ≈ 487,74 zł d) Wynagrodzenie netto (na rękę) 5 000 – 685,50 – 388,31 – 487,74 = 3 438,45 zł e) Koszt pracodawcy Wynagrodzenie brutto: 5 000 zł Składka emerytalna pracodawcy: 5 000 × 9,76% = 488,00 zł Składka rentowa pracodawcy: 5 000 × 6,50% = 325,00 zł Składka wypadkowa (1,67%): 5 000 × 1,67% = 83,50 zł Składka FP (2,45%): 5 000 × 2,45% = 122,50 zł Składka FGŚP (0,10%): 5 000 × 0,10% = 5,00 zł → Łącznie dodatkowe składki pracodawcy = 488 + 325 + 83,50 + 122,50 + 5 = 1 024,00 zł → Całkowity koszt pracodawcy = 5 000 + 1 024 = 6 024,00 zł |
„Tajniki” i warunki specjalne, które warto znać
Istnieje limit roczny podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych – po jego przekroczeniu składki te nie są dalej naliczane.
Koszty uzyskania przychodu mogą być podstawowe lub podwyższone (np. dla pracowników dojeżdżających do pracy).
Pracownicy do 26. roku życia mogą korzystać z tzw. „ulgi dla młodych” – co wpływa na wysokość podatku dochodowego. (Choć to już poza podstawowym schematem).
Rodzaj umowy wpływa na zakres składek – np. przy umowie zlecenia składki społeczne nie są zawsze obowiązkowe, co może obniżać koszty.
Warto pamiętać, że podane stawki dotyczą zwykłych przypadków – w zależności od wielu czynników (np. stażu, rodzaju działalności pracodawcy – wypadkowe, ulgi) wysokość składek może być inna.
Koszty pracodawcy to nie tylko składki – dodatkowo mogą być: szkolenia, badania lekarskie, sprzęt, benefity pozapłacowe
Dla pracownika: Kwota, którą otrzymuje „na rękę”, jest mniej więcej o 30-40% niż kwota brutto (zależy od poziomu wynagrodzenia i ulg) – ponieważ potrącane są składki i podatek.
Dla pracodawcy: Koszt zatrudnienia pracownika to nie tylko kwota brutto, ale znacząco więcej – zwykle +~20% lub więcej (w zależności od stawki wypadkowej i dodatkowych składek) – co trzeba uwzględniać przy budżetowaniu.
Ważne, by pracownik znał, z czego składa się jego wynagrodzenie netto, a pracodawca – by rozumiał, jak wiele kosztów rzeczywiście ponosi przy zatrudnieniu.
Dokładne wyliczenia zawsze wymagają uwzględnienia aktualnych stawek oraz indywidualnych warunków (wiek pracownika, rodzaj umowy, czy korzysta z ulg) – powyższy schemat stanowi dobrą podstawę edukacyjną.
