We wtorek (14.10) Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Projekt, określany jako „deregulacyjny”, wprowadza szereg istotnych zmian w zakresie orzecznictwa lekarskiego w ZUS oraz zasad korzystania ze zwolnień lekarskich (L4).
Nowelizacja ma usprawnić proces orzekania, poprawić jakość decyzji oraz wprowadzić bardziej elastyczne podejście do pracy w okresie choroby — przy zachowaniu ochrony systemu ubezpieczeń społecznych.
Co dokładnie się zmieni?
Projekt ustawy przewiduje m.in.:
Usprawnienie systemu orzeczniczego ZUS
- Nowe zasady zatrudniania lekarzy orzeczników – będą mogli pracować nie tylko na umowę o pracę, lecz także na podstawie umów cywilnoprawnych. Wynagrodzenie zostanie powiązane ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce (wzrost o ok. 25%).
- Nowe kadry do orzekania – w niektórych sprawach, np. dotyczących rehabilitacji czy oceny samodzielności, orzeczenia będą mogły wydawać pielęgniarki i fizjoterapeuci, pod nadzorem głównego lekarza orzecznika.
- Krótszy czas rozstrzygnięcia – orzeczenie ma być wydawane w terminie do 30 dni.
- Zmiana w II instancji – zamiast komisji trzyosobowej, orzeczenie wyda jeden lekarz (inny niż w I instancji), spełniający określone kryteria doświadczenia i specjalizacji.
Podstawa prawna: Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, przyjęty przez Radę Ministrów 8 października 2025 r.
Praca podczas L4 – zmiana zasad
To najbardziej medialny element projektu.
Dotychczas każda praca zarobkowa podczas zwolnienia lekarskiego powodowała utratę prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia. Teraz rząd proponuje bardziej elastyczne podejście.
Po zmianach możliwe będzie wykonywanie pracy u innego pracodawcy (lub w ramach innego tytułu ubezpieczenia), o ile nie koliduje to z procesem leczenia i nie jest „aktywnością niezgodną z celem zwolnienia”.
Ustawodawca doprecyzowuje również pojęcia:
- „praca zarobkowa” – każda działalność, z której uzyskuje się przychód, ale tylko taka, która może pogorszyć stan zdrowia lub wydłużyć rekonwalescencję, będzie skutkować utratą zasiłku,
- „aktywność niezgodna z celem zwolnienia” – czynności sprzeczne z zaleceniami lekarskimi lub mogące utrudnić powrót do zdrowia.
🔍 Przykład:
Jeśli osoba zatrudniona fizycznie jest na L4 z powodu urazu kręgosłupa, nie będzie mogła wykonywać pracy wymagającej wysiłku fizycznego – ale może np. prowadzić szkolenie online.
Podstawa prawna: Projekt ustawy – zmiana art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 2024 poz. 560).
Większe uprawnienia kontrolne ZUS
ZUS zyska możliwość kontrolowania zasadności zwolnienia lekarskiego także po ustaniu tytułu ubezpieczenia.
Kontrole mają być prowadzone „z wykorzystaniem środków adekwatnych i proporcjonalnych” oraz z poszanowaniem prywatności.
W przypadku stwierdzenia naruszenia zasad – np. podjęcia pracy niezgodnej z celem zwolnienia – ubezpieczony utraci prawo do zasiłku za cały okres L4.
Podstawa prawna: Projekt ustawy – zmiana art. 59 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Nowe obowiązki informacyjne pracowników
Pracownik, który w czasie zwolnienia lekarskiego kontynuuje pracę u innego pracodawcy, będzie musiał poinformować tego pracodawcę o okresie L4, wystawionym w innym stosunku pracy.
Ma to zapewnić przejrzystość i ograniczyć ryzyko nadużyć.
Co zyskają prawnicy i pracodawcy?
Dla prawników:
- większa przewidywalność interpretacyjna – dzięki doprecyzowanym definicjom „pracy zarobkowej” i „aktywności niezgodnej z celem zwolnienia”,
- łatwiejsze argumentowanie w sporach z ZUS,
- szybsze procedury orzecznicze (30 dni na wydanie decyzji).
Dla pracodawców:
- jasne kryteria oceny zachowania pracownika podczas L4,
- mniej nieporozumień przy kontrolach zwolnień,
- możliwość planowania pracy – dzięki bardziej elastycznym zasadom dotyczącym równoległych stosunków pracy,
- mniejsze ryzyko sporów sądowych i kosztów z tym związanych.
Eksperci podkreślają, że mimo liberalizacji przepisów, nowe regulacje nie oznaczają pełnej dowolności.
Nie każda aktywność podczas zwolnienia lekarskiego będzie dozwolona — kluczowe pozostaje kryterium zgodności z procesem leczenia.
Wciąż też utrzymany zostanie przepis, zgodnie z którym ZUS może cofnąć prawo do zasiłku w przypadku jakiegokolwiek działania sprzecznego z zaleceniami lekarza.
Nowelizacja jest na etapie projektu – ostateczny kształt przepisów poznamy po uchwaleniu przez Sejm i publikacji w Dzienniku Ustaw. Planowany termin wejścia w życie to początek 2026 roku.
Nowelizacja przepisów o zwolnieniach lekarskich to krok w stronę większej elastyczności i przejrzystości prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych.
Zmiany mają uprościć system, przyspieszyć orzecznictwo i lepiej zbalansować interesy pracowników oraz pracodawców.
Dla prawników i działów HR oznacza to konieczność aktualizacji procedur, szkoleń i umów – ale też szansę na stabilniejsze i bardziej przewidywalne relacje z ZUS.
