Zimowe warunki pracy to nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim obowiązek przestrzegania zasad wynikających z Kodeksu pracy (art. 207), który nakłada na pracodawcę odpowiedzialność za zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Szczegółowe wymagania dotyczące temperatury określają § 30 i kolejne Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP.
Najważniejszym z nich jest to, że w pomieszczeniach pracy nie można dopuścić do zbyt niskiej temperatury. W przypadku pracy biurowej oraz lekkiej pracy fizycznej minimalna dopuszczalna temperatura to 18 °C (§ 30 ust. 2), natomiast przy cięższych pracach fizycznych nie może być ona niższa niż 14 °C (§ 30 ust. 1). Pracodawca ma również obowiązek zabezpieczyć pomieszczenia przed przeciągami i napływem zimnego powietrza, co wyraźnie wynika z § 31 rozporządzenia.
Jeśli praca wykonywana jest na wolnym powietrzu, przepisy nie wskazują jednej sztywnej minimalnej temperatury, przy której wykonywanie pracy jest zakazane. Nie oznacza to jednak dowolności. § 44 ust. 1 rozporządzenia BHP nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiedniego pomieszczenia do ogrzania się lub schronienia. Takie pomieszczenie powinno mieć co najmniej 8 m², a temperatura wewnątrz nie może być niższa niż 16 °C (§ 44 ust. 2). Jeżeli pracodawca nie jest w stanie zapewnić pomieszczenia, musi umożliwić ogrzanie się w inny sposób – na przykład poprzez ustawienie zgodnych z przepisami urządzeń grzewczych.
W okresie zimowym kluczową rolę odgrywa także odzież ochronna, której obowiązek zapewnienia wynika z art. 237⁶ § 1 Kodeksu pracy oraz § 39 rozporządzenia BHP. Odzież ta ma chronić przed chłodem, wilgocią i wiatrem. Dodatkowo, gdy praca jest wykonywana na zewnątrz w niskiej temperaturze, a charakter pracy powoduje znaczny wydatek energetyczny, pracodawca musi zapewnić posiłki regeneracyjne, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Niezależnie od tego, już samo wykonywanie pracy na mrozie zobowiązuje pracodawcę do udostępnienia gorących napojów (§ 4 ust. 1).
Warto pamiętać, że pracownik również ma swoje prawa. Zgodnie z art. 210 Kodeksu pracy, jeżeli warunki pracy – w tym zbyt niska temperatura – stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy i nie ponosi z tego tytułu negatywnych konsekwencji, o ile postąpi zgodnie z wymogiem niezwłocznego poinformowania przełożonego.
Pracodawca w okresie zimowym powinien więc nie tylko monitorować temperaturę, ale także uwzględnić ryzyko związane z chłodem w ocenie ryzyka zawodowego (obowiązek wynikający z art. 226 Kodeksu pracy) oraz szkolić pracowników z rozpoznawania objawów wychłodzenia czy odmrożeń. Zaniedbania w tym zakresie mogą skutkować konsekwencjami przy kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, a w przypadkach poważnych – nawet karami wynikającymi z art. 283 § 1 Kodeksu pracy.
Najważniejsze zasady sprowadzają się zatem do tego, aby praca zimą była dobrze zorganizowana, a pracownicy mieli zapewnione ciepło – czy to w pomieszczeniach pracy, czy w miejscach ogrzewania podczas pracy na zewnątrz. Wyraźne wymogi przepisów przypominają, że ochrona zdrowia pracownika jest obowiązkiem pracodawcy, a znajomość tych zasad pomaga uniknąć ryzyka zarówno dla pracownika, jak i firmy.
