W roku 2025 dzień 24 grudnia – czyli święto Wigilia Bożego Narodzenia – został po raz pierwszy wpisany do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy. Jak podaje Państwowej Inspekcji Pracy: „W tym roku pracownicy skorzystają z nowego dnia ustawowo wolnego – Wigilii Bożego Narodzenia”. Od tej zmiany zaczyna obowiązywać jasno określony status tego dnia w kontekście prawa pracy (choć z wyraźnymi ograniczeniami).
Podstawy prawne i kluczowe regulacje
Dodanie dnia wolnego
W lutym 2025 r. wpisano 24 grudnia jako dzień ustawowo wolny od pracy. W efekcie liczba dni ustawowo wolnych w kalendarzu wzrosła.
Wyjątki od zakazu pracy
Mimo ustanowienia dnia wolnego, prawo przewiduje sytuacje, w których praca 24 grudnia jest dopuszczalna. Zgodnie z art. 151¹⁰ art. 151¹⁰ Kodeksu pracy (k.p.) praca w niedziele i święta, w tym w Wigilię, może być wykonywana jeśli spełnione są określone warunki:
- akcje ratownicze, ochrona życia, zdrowia, mienia, środowiska;
- ruch ciągły;
- praca zmianowa;
- niezbędne remonty;
- transport i komunikacja;
- zakładowe straże pożarne / służby ratownicze;
- pilnowanie mienia / ochrona osób;
- rolnictwo i hodowla;
- prace konieczne ze względu na użyteczność społeczną i potrzeby ludności (np. usługi dla ludności, gastronomia, hotelarstwo, służba zdrowia całodobowa);
- pracownicy zatrudnieni w systemie, w którym praca odbywa się wyłącznie w piątki, soboty, niedziele lub święta;
- usługi świadczone elektronicznie poza terytorium Polski, jeśli odbiorca wymaga pracy w tym czasie.
Handel i wyjątkowe zasady
PIP zwraca uwagę, że 24 grudnia będzie wolna „także dla pracowników handlu” (z wyjątkiem ustawowych przypadków) – czyli zakaz pracy w handlu w tym dniu będzie obowiązywał. Zaznaczono jednak, że za złamanie zakazu handlu grożą wysokie kary – do nawet 100 000 zł. Przytoczono również katalog wyjątków, w których handel w Wigilię może być prowadzony (np. stacje paliw, apteki, punkty na dworcach, sklepy internetowe, etc.).
Jeśli pracodawca powierzy pracę w tym dniu osobie, której praca w tym dniu nie jest dopuszczalna, popełnia wykroczenie i grozi mu grzywna w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł. W handlu natomiast kara może sięgnąć nawet 100 000 zł.
Jeżeli pracownik ma wykonywać pracę w dniu 24 grudnia z uwagi na przewidziany wyjątek, pracodawca musi zapewnić mu inny dzień wolny w zamian – do końca okresu rozliczeniowego.
Co to oznacza w praktyce dla firm i pracowników
Dla pracowników generalnie
- Dla większości osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oznacza to pierwszy raz, że 24 grudnia będzie ustawowo wolne – co daje więcej swobody w przygotowania i świąteczne plany.
- Daje możliwość spokojniejszego przejścia w okres świąteczny, bez presji typowego dnia pracy.
- Dla tych jednak, którzy pracują w branżach z wyjątkiem (np. służba zdrowia, hotelarstwo, gastronomia, transport) – dzień wolny nie jest gwarantowany.
- W handlu – jeśli zakład pracy nie mieści się w wyjątkach, pracownik ma prawo nie pracować 24 grudnia; jeśli jednak pracuje – ma prawo np. do dnia wolnego w zamian.
Dla pracodawców
- Konieczność rewizji harmonogramów pracy, regulaminów – czy dany dział/zakład będzie pracował 24 grudnia, czy nie.
- Planowanie zastępstw lub decyzja o przerwie w działalności – jeśli nie ma konieczności świadczenia pracy.
- W handlu – szczególnie ważne: przegląd, czy działalność 24 grudnia mieści się w ustawowych wyjątkach; jeśli nie – firma musi zamknąć lub pracownicy mają wolne. W razie naruszenia – ryzyko wysokiej kary.
- Możliwość komunikacyjnego wykorzystania tej zmiany – pokazanie pracownikom, że firma respektuje prawo, dba o komfort pracy w okresie świątecznym.
Sektory, które najbardziej odczują zmianę
- Biura i zakłady produkcyjne prowadzące standardowy czas pracy – one mogą w pełni wykorzystać wolny dzień.
- Firmy, w których dotychczas 24 grudnia było skrócone, ale pracowało się – teraz formalnie zmiana prawa zmusza do uwzględnienia.
- Sektor handlu – tu zmiana może wymagać rzeczywistych działań: zamknięcie sklepów, reorganizacja, komunikacja z klientami.
- Branże „całodobowe” (zdrowie, gastronomia, transport) – tu zmiana mniejsza, bo wyjątki działają, więc obowiązki pracownicze mogą pozostać.
Wnioski i rekomendacje dla działów HR i pracodawców
Przegląd regulaminu pracy: upewnijcie się, że 24 grudnia jest jasno ujęty jako dzień wolny dla większości pracowników – albo ustawiono wyjątek dla danego działu.
Komunikacja z pracownikami: poinformujcie z wyprzedzeniem, czy w firmie obowiązuje przerwa pracy 24 grudnia, czy będzie obsługa. Transparentność zwiększa zaufanie.
Harmonogramy pracy: tam, gdzie obowiązuje praca 24 grudnia – zaplanujcie, kto pracuje; czy pracownik otrzyma wolny dzień innego dnia; czy przewidziane są dodatki.
W handlu: dokładnie sprawdźcie, czy Wasza placówka podlega pod wyjątki – jeśli nie, zamknięcie w Wigilię może być właściwym rozwiązaniem. Unikajcie ryzyka kar.
Przygotowanie na kontrolę: Państwowa Inspekcja Pracy może kontrolować prawidłowość stosowania dni wolnych – dobrze mieć dokumentację i regulacje w porządku.
Planowanie świąteczne: dla większości pracowników nowy dzień wolny może oznaczać możliwość wydłużenia świątecznego odpoczynku – warto to uwzględnić w polityce urlopowej i budowaniu kultury pracy.
W 2025 r. 24 grudnia staje się dniem ustawowo wolnym od pracy – dla większości pracowników. Ale: nie wszyscy będą mieli wolne tego dnia – praca jest dopuszczalna przy konkretnych wyjątkach ustawowych. Firmy i pracownicy powinni traktować tę zmianę jako ważny moment: z jednej strony – szansę na lepszy balans między pracą a życiem prywatnym w okresie świątecznym; z drugiej – obowiązek odpowiedniego zaplanowania organizacji pracy.
